مغلطه های شایع
در اینجا به توضیح چند مغلطه شایع با مثال‌های مشخص پرداخته و توضیح می‌دهیم که چرا این مغلطه‌ها غلط‌اند و راه‌های درست آنها چیست:
مغلطه پهلوی هم گذاشتن (False Dilemma یا False Dichotomy)
- توضیح: این مغلطه زمانی رخ می‌دهد که دو انتخاب به عنوان تنها انتخاب‌های ممکن معرفی می‌شوند، در حالی که گزینه‌های دیگری هم وجود دارند.
- مثال: “یا با ما هستی یا علیه ما.”
- نسخه درست: “ما دوست داریم که موضع تو را در مورد این مسئله بدانیم. ممکن است موضعت بین ما و آنها یا کاملاً متفاوت باشد.”
مغلطه تعمیم شتاب‌زده (Hasty Generalization)
- توضیح: این مغلطه زمانی رخ می‌دهد که نتیجه‌گیری کلی از نمونه‌های کوچک یا ناکافی صورت می‌گیرد.
- مثال: “دوستم دو بار از شرکت X خرید کرده و هر دو بار ناراضی بوده است. بنابراین شرکت X همیشه محصول بی‌کیفیت ارائه می‌دهد.”
- نسخه درست: “دوستم دو بار از شرکت X خرید کرده و هر دو بار ناراضی بوده است. برای ارزیابی کلی کیفیت محصولات شرکت X باید نمونه‌های بیشتری را بررسی کنیم.”
مغلطه مرد کاه‌گلی (Straw Man)
- توضیح: این مغلطه زمانی رخ می‌دهد که استدلال طرف مقابل به شکل نادرستی تحریف می‌شود تا به راحتی بتوان آن را نقد کرد.
- مثال: “می‌گویی باید مالیات‌ها را افزایش دهیم؟ پس تو می‌خواهی تمام پول مردم را بگیری!”
- نسخه درست: “تو پیشنهاد می‌کنی که مالیات‌ها افزایش یابد. می‌توانی توضیح بدهی که چگونه این افزایش مالیات‌ها به نفع جامعه خواهد بود؟”
مغلطه اد هومینم (Ad Hominem)
- توضیح: این مغلطه زمانی رخ می‌دهد که به جای پاسخ دادن به استدلال، به شخصی که استدلال را مطرح کرده حمله می‌شود.
- مثال: “نمی‌توانیم به نظر او توجه کنیم، چون او یک بار دروغ گفته است.”
- نسخه درست: “باید استدلال او را بررسی کنیم و ببینیم آیا منطقی و مستدل است یا خیر، بدون توجه به سابقه شخصی او.”
مغلطه درخواست دلیل دوری (Circular Reasoning)
- توضیح: این مغلطه زمانی رخ می‌دهد که استدلال به گونه‌ای شکل می‌گیرد که نتیجه در واقع همان مقدمه باشد.
- مثال: “چرا این کتاب خوب است؟ چون نویسنده معروفی دارد. چرا نویسنده معروفی است؟ چون کتاب‌های خوبی می‌نویسد.”
- نسخه درست: “این کتاب به دلیل داشتن محتوای عمیق و پژوهش‌های دقیق، خوب است. نویسنده هم به خاطر همین کتاب‌های با کیفیت معروف شده است.”
مغلطه تکیه بر قدرت (Appeal to Authority)
- توضیح: این مغلطه زمانی رخ می‌دهد که به جای ارائه دلیل منطقی، به اعتبار یا مقام شخص استناد می‌شود.
- مثال: “این دارو باید موثر باشد، چون دکتر معروفی آن را توصیه کرده است.”
- نسخه درست: “این دارو موثر است چون مطالعات علمی نشان داده‌اند که تاثیر مثبت دارد. دکتر معروف هم این دارو را توصیه کرده است.”
مغلطه شیب لغزنده (Slippery Slope)
- توضیح: این مغلطه زمانی رخ می‌دهد که ادعا می‌شود یک اقدام کوچک به زنجیره‌ای از رویدادهای منفی و بزرگ منجر می‌شود بدون اینکه این زنجیره به طور منطقی اثبات شود.
- مثال: “اگر اجازه دهیم که این قانون تصویب شود، قدم بعدی تعطیلی کسب‌وکارهای کوچک و در نهایت فروپاشی اقتصاد خواهد بود.”
- نسخه درست: “باید بررسی کنیم که تصویب این قانون چه تاثیراتی خواهد داشت و از راه‌های منطقی و علمی نتیجه‌گیری کنیم که آیا این تاثیرات می‌تواند به تعطیلی کسب‌وکارهای کوچک و مشکلات اقتصادی منجر شود یا خیر.”
مغلطه هم‌زمانی (Post Hoc, Ergo Propter Hoc)
- توضیح: این مغلطه زمانی رخ می‌دهد که فرض می‌شود چون یک رویداد بعد از رویداد دیگری آمده است، پس آن رویداد نخست باعث رویداد دوم شده است.
- مثال: “من این دارو را مصرف کردم و سردردم خوب شد، پس این دارو باعث درمان سردرد من شده است.”
- نسخه درست: “ممکن است این دارو به درمان سردرد من کمک کرده باشد، اما برای اطمینان باید مطالعات بیشتری انجام شود.”
مغلطه درخواست دلیل عاطفی (Appeal to Emotion)
- توضیح: این مغلطه به جای استفاده از استدلال منطقی، به احساسات مخاطب متوسل می‌شود.
- مثال: “اگر به این موسسه کمک نکنید، هزاران کودک گرسنه خواهند ماند.”
- نسخه درست: “این موسسه برای حمایت از کودکان نیازمند کمک‌های مالی است. برای بررسی اثربخشی این موسسه می‌توانید گزارش‌های مالی و عملکرد آن را مطالعه کنید.”
مغلطه سوفسطایی (Red Herring)
- توضیح: این مغلطه زمانی رخ می‌دهد که با معرفی موضوعی غیرمرتبط، توجه از موضوع اصلی منحرف می‌شود.
- مثال: “بله، مشکلات محیط زیستی وجود دارند، اما مهم‌تر از آن مشکلات اقتصادی است.”
- نسخه درست: “مشکلات محیط زیستی و اقتصادی هر دو مهم هستند. بگذارید به هر دو موضوع بپردازیم و راه‌حل‌هایی برای هر یک پیدا کنیم.”
مغلطه استفاده نادرست از آمار (Misleading Statistics)
- توضیح: این مغلطه زمانی رخ می‌دهد که از آمار به شکلی گمراه‌کننده استفاده می‌شود.
- مثال: “درصد جرم در این منطقه ۵۰٪ افزایش یافته است، پس این منطقه بسیار خطرناک است.”
- نسخه درست: “باید بررسی کنیم که این افزایش در چه نوع جرایمی بوده و عوامل پشت آن چیست. ممکن است افزایش از یک پایه بسیار کوچک باشد و به همین دلیل درصد بزرگ به نظر برسد.”
مغلطه توسل به طبیعت (Appeal to Nature)
- توضیح: این مغلطه فرض می‌کند که چیزی که طبیعی است حتماً خوب یا صحیح است.
- مثال: “این دارو گیاهی است، بنابراین باید سالم و بی‌خطر باشد.”
- نسخه درست: “این دارو گیاهی است، اما باید بررسی‌های علمی انجام شود تا مشخص شود آیا موثر و بی‌خطر است یا خیر.”
مغلطه دودوپا (False Equivalence)
- توضیح: این مغلطه زمانی رخ می‌دهد که دو چیز نابرابر به عنوان معادل یکدیگر معرفی می‌شوند.
- مثال: “این دو سیاستمدار هر دو اشتباه کرده‌اند، بنابراین هیچ فرقی با هم ندارند.”
- نسخه درست: “این دو سیاستمدار هر دو اشتباه کرده‌اند، اما باید نوع و شدت اشتباهات آنها را بررسی کنیم تا ببینیم چه تفاوت‌هایی بین آنها وجود دارد.”
مغلطه مغالطه‌ی آماری (Gambler’s Fallacy)
- توضیح: این مغلطه فرض می‌کند که رویدادهای گذشته می‌توانند نتایج رویدادهای آینده را در یک سیستم تصادفی تحت تاثیر قرار دهند.
- مثال: “پنج بار پیاپی سکه شیر آمد، پس بار بعدی حتماً خط خواهد آمد.”
- نسخه درست: “هر بار انداختن سکه مستقل از دفعات قبلی است و احتمال شیر یا خط بودن هر بار 50-50 است.”
این مغلطه‌ها نشان می‌دهند که چگونه می‌توان از روش‌های نادرست در استدلال استفاده کرد و چرا باید به جای آنها به استدلال‌های منطقی و مستدل متکی بود.
