“آیا اهمیت «بافت دار بودن غذای کمکی» کودک را میدانید؟
منظور از “بافت دار بودن غذا” این است که غذا دارای ساختاری قابل احساس باشد، به‌طوری که هنگام جویدن و لمس غذا، تفاوت‌هایی در نرمی، سفتی، تکه‌تکه بودن یا چسبندگی آن حس شود. این تفاوت‌ها در بافت، به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های جویدن و بلع خود را تقویت کند و با تجربه‌ی حس‌های مختلف در دهان آشنا شود.
برای مثال، غذاهایی مثل تکه‌های کوچک میوه‌ها، سبزیجات بخارپز، گوشت نرم یا حتی غلات، در مقایسه با غذاهای کاملاً میکس‌شده یا پوره‌شده، دارای بافت بیشتری هستند. این بافت‌ها می‌توانند نرم، کمی سفت یا ترکیبی از این‌ها باشند، و کودک با لمس و جویدن آن‌ها یاد می‌گیرد که چگونه با غذاهای متفاوت در دهان خود کار کند و آن‌ها را بلع کند.
بافت دار بودن غذا برای رشد حرکتی دهان و فک کودک، همچنین تجربه‌ی حسی او بسیار مهم است، زیرا او از طریق این تجربه‌ها یاد می‌گیرد چگونه با غذاهای سخت‌تر و پیچیده‌تر در آینده کنار بیاید.
از منظر روانشناسی و کاردرمانی، معرفی غذاهای کمکی با بافت به کودکان نقش مهمی در رشد حرکتی و حسی آن‌ها دارد. پس از ۶ ماهگی، کودک نه تنها به مواد مغذی بیشتری نیاز دارد، بلکه از لحاظ شناختی و حرکتی نیز آماده پذیرش تجربه‌های جدید است. شروع غذای کمکی که همیشه به شکل پوره نباشد و همچنین کاملاً میکس نشده باشد (یکدست یکدست نباشد)، می‌تواند به تدریج به توسعه مهارت‌های جویدن و بلعیدن کمک کند.
از دیدگاه کاردرمانی، تجربه بافت‌های مختلف در غذا باعث تحریک حس لامسه در دهان کودک می‌شود و این تجربه حسی به توسعه مهارت‌های حرکتی ظریف دهان، فک و زبان کمک می‌کند. غذاهای با بافت، عضلات فک را به چالش می‌کشند و این امر به تقویت قدرت عضلات دهان و توانایی بهتر برای جویدن و بلعیدن کمک می‌کند. همچنین، تجربه این بافت‌ها باعث رشد مهارت‌های حرکتی دهانی و بهبود هماهنگی عضلات مورد نیاز برای گفتار می‌شود.
از نظر روانشناسی، کودک از ۶ ماهگی به بعد، در حال کشف دنیای اطراف از طریق حس‌های مختلف است. آشنا شدن با انواع بافت‌های غذایی به او کمک می‌کند تا حس لامسه دهانی خود را تقویت کرده و راحت‌تر با تغییرات غذایی سازگار شود. اگر غذاها همیشه به صورت کاملاً میکس و بدون بافت باشند، کودک ممکن است در مراحل بعدی با مقاومت بیشتری در برابر غذاهای جدید یا جامد مواجه شود. این مقاومت می‌تواند منجر به مشکلات تغذیه‌ای و حتی تأثیرات منفی بر روی عادات غذایی او در سال‌های بعدی شود.
از حدود ۸ تا ۱۰ ماهگی، کودک می‌تواند تکه‌های کوچک غذاهای نرم را امتحان کند. در این مرحله، مهارت‌های حرکتی او به حدی رسیده است که با تجربه غذاهای با بافت مختلف، هماهنگی بیشتری بین حواس و حرکات دهانی او شکل می‌گیرد. به تدریج، با نزدیک شدن به ۱۲ ماهگی، کودک باید بتواند غذاهای خانوادگی، البته با ساختاری نرم‌تر، را تجربه کند. این فرآیند علاوه بر کمک به رشد فیزیکی، از نظر روانشناختی نیز باعث می‌شود کودک احساس استقلال و توانمندی بیشتری در فرآیند تغذیه به دست آورد.
بافت غذاهای کمکی باید به تدریج و بر اساس سن کودک تغییر کند تا با مهارت‌های حرکتی و حسی او هماهنگ باشد. در هر مرحله از رشد، کودک توانایی بیشتری در جویدن، بلعیدن و شناخت بافت‌های مختلف پیدا می‌کند. در زیر، روند تغییر بافت غذاها بر اساس سن ماهانه توضیح داده شده است:
۶ تا ۸ ماهگی: غذاهای پوره‌شده و نرم
در این سن، کودک تازه به دنیای غذاهای جامد وارد می‌شود و همچنان به شیر مادر یا شیر خشک به عنوان منبع اصلی تغذیه نیاز دارد. غذاها باید کاملاً نرم و تقریباً پوره‌شده باشند تا کودک بتواند بدون نیاز به جویدن آن‌ها را بخورد. بافت غذا در این مرحله باید بسیار صاف باشد و نباید هیچ تکه سفت یا بزرگ در غذا وجود داشته باشد. برخی غذاهای مناسب برای این مرحله عبارتند از:
- پوره هویج یا سیب‌زمینی شیرین
- برنج پخته شده و کاملاً نرم‌شده
- میوه‌های پوره‌شده مثل سیب و موز
۸ تا ۱۰ ماهگی: غذاهای با تکه‌های نرم و قابل جویدن
از ۸ ماهگی به بعد، کودک آماده می‌شود تا غذاهایی با تکه‌های کوچک و نرم را امتحان کند. در این مرحله، غذاها نباید کاملاً میکس و له شده باشند، بلکه باید دارای تکه‌های کوچک و نرم باشند که کودک بتواند آن‌ها را بجود. این غذاها به تقویت عضلات دهان و فک کمک می‌کنند و مهارت‌های جویدن را بهبود می‌بخشند. برخی از گزینه‌های مناسب در این مرحله شامل:
- سبزیجات بخارپز و نرم مانند کدو یا هویج
- میوه‌های نرم مثل تکه‌های کوچک موز یا آووکادو
- گوشت‌های نرم و کاملاً پخته شده مثل مرغ یا ماهی که به قطعات کوچک تقسیم شده باشند
۱۰ تا ۱۲ ماهگی: غذاهای با تکه‌های بیشتر و بافت‌های متنوع
در این سن، کودک شروع به تجربه غذاهای با تکه‌های بزرگتر و سفت‌تر می‌کند. او اکنون توانایی بیشتری برای جویدن دارد و می‌تواند غذاهایی با بافت‌های متفاوت را تجربه کند. این مرحله از توسعه برای تقویت عضلات فک و هماهنگی دهانی بسیار مهم است. غذاها در این سن می‌توانند دارای تکه‌های بزرگتری باشند و کمتر له شوند. برخی از غذاهای مناسب در این مرحله:
- تکه‌های کوچک نان نرم یا بیسکوییت
- پاستای پخته شده و نرم
- میوه‌های نرم مثل تکه‌های کوچک گلابی یا هلو
- قطعات کوچک گوشت که به خوبی پخته شده باشند
۱۲ ماهگی به بعد: غذاهای خانوادگی با اندازه مناسب
بعد از ۱۲ ماهگی، کودک می‌تواند تقریباً همان غذاهایی را که اعضای خانواده می‌خورند، با کمی تغییر در اندازه و نرمی مصرف کند. این غذاها باید در اندازه‌های کوچک‌تر و قابل جویدن باشند، اما می‌توانند بافت‌ها و طعم‌های متفاوتی داشته باشند. در این مرحله، کودک باید بتواند طیف وسیعی از غذاها را امتحان کند تا مهارت‌های جویدن و بلع او بهبود یابد. برخی گزینه‌های مناسب در این مرحله:
- غذاهای خانوادگی مثل پلو، خورش یا انواع سوپ
- میوه‌ها و سبزیجات خام و نرم که به قطعات کوچک تقسیم شده‌اند
- تکه‌های کوچک گوشت، مرغ یا ماهی که نرم پخته شده‌اند
اهمیت تغییر بافت در هر مرحله:
در هر یک از این مراحل، تغییر تدریجی بافت غذا به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های دهانی و حرکتی خود را بهبود بخشد و به تدریج برای خوردن غذاهای خانوادگی آماده شود. اگر غذاها همیشه به صورت پوره و کاملاً نرم ارائه شوند، ممکن است کودک در یادگیری مهارت‌های جویدن دچار تأخیر شود و به غذاهای جامدتر عادت نکند.
