فرزندپروری: جلوگیری از طرحواره ها
تربیت صحیح کودک بر اساس سن و با توجه به طرحواره‌های یانگ (طرحواره‌درمانی) شامل مراحلی است که نیازهای عاطفی و روانی کودک را در هر مرحله از رشد برآورده کند. طرحواره‌های یانگ به الگوهای عمیق فکری و احساسی اشاره دارند که از تجربیات کودکی نشأت می‌گیرند. این طرحواره‌ها می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر رفتار و نگرش‌های فرد در بزرگسالی داشته باشند. در ادامه ریشه های شکل گیری طرحواره ها و روش تربیت صحیح برمبنای آن به تفکیک دوره های سنی نوزادی، نوپایی، پیش‌دبستانی، سن مدرسه و نوجوانی آورده شده است:
نوزادی (از تولد تا 2 سالگی)
نیازهای اصلی: امنیت، عشق و توجه.
ریشه‌های شکل‌گیری طرحواره‌ها
- محرومیت هیجانی: نبود تماس جسمی و عاطفی کافی، عدم پاسخگویی به نیازهای نوزاد.
- رهاشدگی / بی‌ثباتی: نبود پیوند ایمن با والدین، تغییرات مکرر در مراقبت‌کنندگان (اگر نمیشود هم ترجیحا یک جور با نوزاد برخورد شود)
- بی‌اعتمادی / بدرفتاری: تجربه بی‌توجهی یا خشونت از سوی مراقبان.
- انزوای اجتماعی / بیگانگی: عدم ارتباط و تعامل اجتماعی با والدین یا خانواده.
- نقص / شرم: دریافت بازخوردهای منفی از والدین.
- وابستگی / بی‌کفایتی: والدینی که تمام نیازهای نوزاد را برطرف می‌کنند، بدون ایجاد فرصت برای استقلال.
- آسیب‌پذیری در برابر ضرر و بیماری: والدینی که بیش از حد نگران سلامتی و ایمنی نوزاد هستند.
- گرفتار / خود تحول: والدینی که نیازهای خود را بر نیازهای نوزاد مقدم می‌دانند.
روش‌های تربیتی صحیح
- محبت و توجه مداوم: بغل گرفتن و نوازش نوزاد، پاسخ سریع به نیازها.
- ایجاد محیط ایمن و پایدار: داشتن برنامه منظم و قابل پیش‌بینی، اجتناب از تغییرات ناگهانی.
- تقویت ارتباط و اعتماد: صحبت و آواز خواندن برای نوزاد
نوپایی (2 تا 4 سالگی)
نیازهای اصلی: خودمختاری، مرزهای سالم و آزادی کنترل‌شده.
ریشه‌های شکل‌گیری طرحواره‌ها
- رهاشدگی / بی‌ثباتی: جدایی‌های مکرر، بی‌ثباتی در خانواده.
- بی‌اعتمادی / بدرفتاری: تجارب سوءاستفاده عاطفی یا جسمی.
- انزوای اجتماعی / بیگانگی: طرد شدن توسط همسالان.
- نقص / شرم: انتقاد مداوم و تحقیر.
- وابستگی / بی‌کفایتی: والدین کنترل‌گر و محافظت بیش از حد.
- آسیب‌پذیری در برابر ضرر و بیماری: والدینی که به طور مداوم نگران سلامت کودک هستند.
- گرفتار / خود تحول: والدینی که نیازهای خود را بر نیازهای کودک مقدم می‌دانند.
روش‌های تربیتی صحیح
- تشویق به استقلال و خودکفایی: اجازه دادن به کودک برای انجام وظایف ساده.
- ایجاد قوانین و مرزها: تعیین قوانین ساده و قابل درک، استفاده از پیامدهای منطقی.
- تقویت مهارت‌های اجتماعی: تشویق به بازی با دیگر کودکان، آموزش مهارت‌های حل مسأله.
پیش‌دبستانی (4 تا 6 سالگی)
نیازهای اصلی: خودمختاری، مرزهای سالم و آزادی کنترل‌شده.
ریشه‌های شکل‌گیری طرحواره‌ها
- رهاشدگی / بی‌ثباتی: طلاق والدین، تجربه‌های بی‌ثباتی.
- بی‌اعتمادی / بدرفتاری: تجربه سوءاستفاده، بی‌اعتمادی به والدین.
- انزوای اجتماعی / بیگانگی: احساس متفاوت بودن از دیگران.
- نقص / شرم: انتقاد مداوم و تحقیر.
- وابستگی / بی‌کفایتی: والدین کنترل‌گر و محافظت بیش از حد.
- آسیب‌پذیری در برابر ضرر و بیماری: تجربه‌های ناگهانی و خطرناک.
- گرفتار / خود تحول: والدینی که نیازهای خود را بر نیازهای کودک مقدم می‌دانند.
روش‌های تربیتی صحیح
- تقویت مهارت‌های شناختی و یادگیری: خواندن کتاب و قصه‌گویی، استفاده از بازی‌های آموزشی.
- تشویق به ابراز احساسات: کمک به کودک در شناخت و بیان احساسات خود.
- تقویت مهارت‌های اجتماعی و همکاری: تشویق به شرکت در بازی‌های گروهی، آموزش احترام و همدلی.
سن مدرسه (6 تا 12 سالگی)
نیازهای اصلی: موفقیت، شایستگی، و پذیرش اجتماعی
ریشه‌های شکل‌گیری طرحواره‌ها
- رهاشدگی / بی‌ثباتی: جدایی‌های مکرر، بی‌ثباتی در خانواده.
- بی‌اعتمادی / بدرفتاری: تجربه سوءاستفاده، بی‌اعتمادی به والدین.
- انزوای اجتماعی / بیگانگی: طرد شدن توسط همسالان.
- نقص / شرم: انتقاد مداوم و تحقیر.
- شکست: تجارب مکرر شکست در مدرسه یا فعالیت‌های اجتماعی، عدم دریافت حمایت لازم.
- وابستگی / بی‌کفایتی: والدین کنترل‌گر و محافظت بیش از حد.
- آسیب‌پذیری در برابر ضرر و بیماری: تجربه‌های ناگهانی و خطرناک.
- گرفتار / خود تحول: والدینی که نیازهای خود را بر نیازهای کودک مقدم می‌دانند.
- اطاعت: تنبیه شدید برای نافرمانی، توقعات بالا برای پیروی کامل از دستورات.
- ایثار: فداکاری‌های بیش از حد والدین، تشویق به قربانی کردن نیازهای خود به خاطر دیگران.
- بازداری هیجانی: محیطی که ابراز احساسات مجاز نیست.
- معیارهای سرسختانه: توقعات بیش از حد بالا از کودک.
- استحقاق: لوس کردن کودک.
- خویشتنداری / خودانضباطی ناکافی: نبود قوانین و مقررات مشخص.
روش‌های تربیتی صحیح
- حمایت از تحصیل و موفقیت‌های تحصیلی: تشویق به مطالعه و انجام تکالیف، پشتیبانی از علاقه‌ها و استعدادها.
- تقویت مسئولیت‌پذیری و خودانضباطی: اختصاص وظایف خانه به کودک، استفاده از پیامدهای منطقی.
- تقویت مهارت‌های اجتماعی و عاطفی: آموزش مهارت‌های ارتباطی و حل مسأله، تقویت احساس خودارزشمندی.
نوجوانی (12 تا 18 سالگی)
نیازهای اصلی: هویت، استقلال، و روابط سالم
ریشه‌های شکل‌گیری طرحواره‌ها
- رهاشدگی / بی‌ثباتی: جدایی‌های مکرر، بی‌ثباتی در خانواده.
- بی‌اعتمادی / بدرفتاری: تجربه سوءاستفاده، بی‌اعتمادی به والدین.
- انزوای اجتماعی / بیگانگی: طرد شدن توسط همسالان.
- نقص / شرم: انتقاد مداوم و تحقیر.
- شکست: تجارب مکرر شکست در مدرسه یا فعالیت‌های اجتماعی.
- وابستگی / بی‌کفایتی: والدین کنترل‌گر و محافظت بیش از حد.
- آسیب‌پذیری در برابر ضرر و بیماری: تجربه‌های ناگهانی و خطرناک.
- گرفتار / خود تحول: والدینی که نیازهای خود را بر نیازهای نوجوان مقدم می‌دانند.
- اطاعت: تنبیه شدید برای نافرمانی.
- ایثار: فداکاری‌های بیش از حد والدین.
- بازداری هیجانی: محیطی که ابراز احساسات مجاز نیست.
- معیارهای سرسختانه: توقعات بیش از حد بالا.
- استحقاق: لوس کردن نوجوان.
- خویشتنداری / خودانضباطی ناکافی: نبود قوانین و مقررات مشخص.
روش‌های تربیتی صحیح
- حمایت از استقلال و خودمختاری: تشویق به تصمیم‌گیری مستقل، پشتیبانی از پیگیری اهداف و علایق شخصی.
- ایجاد محیطی برای بحث و گفتگو: گفتگو درباره مسائل و چالش‌های زندگی، احترام به نظرات و احساسات نوجوان.
- تقویت مهارت‌های زندگی: آموزش مهارت‌های مالی و مدیریت زمان، تشویق به مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی.
این دسته‌بندی جامع، با توجه به مراحل رشد کودکان و نوزادان، هم ریشه‌های شکل‌گیری طرحواره‌ها را تبیین می‌کند و هم راهنمایی‌های تربیتی صحیح را ارائه می‌دهد
