اصول کلی تغذیه کمکی
شروع تغذیه کمکی برای کودک ۶ ماهه بسیار مهم است و نیاز به دقت و توجه خاصی دارد. در اینجا نکات کلیدی از منظر کادردرمانی و تخصص تغذیه آورده شده است. ضمن در نظر گرفتن نکات زیر فراموش نکنید که مانند ما بزرگسالان، کودکان نیز ممکن است در جزییات مانند نوع غذایی که دوست دارند یا روش دقیق برای غذا خوردنشان، با یکدیگر تفاوت داشته باشند پس همواره به واکنش های کودک خود توجه کنید. شاه کلید در همه ی امور این است که دنیا، دنیای کودک است. باید لذت ببرد. آنقدر تلاش کنید تا سلیقه دقیق او را پیدا کنید.
ایجاد محیط تغذیه‌ای آرام و مثبت:
محیطی آرام و بدون تنش برای غذا خوردن فراهم کنید. محیط غذا خوردن مخصوصا در ابتدای شروع غذای کمکی ثابت باشد تا حواس کودک پرت نشود. این محیط بهتر است ترجیحا محیط آشنا و مینیمال باشد تا تمرکز کودک بر غذا خوردن باشد نه بازی. نه وسایلی که حواس کودک را به چیزهای دیگر غیر از غذا پرت کند. اجازه دهید کودک با غذا بازی کند و آن را لمس کند. این کار به او کمک میکند تا بافت و طعم غذا را بهتر بشناسد و به آن علاقه‌مند شود. استفاده از صندلی مخصوص غذاخوری با وضعیت مناسب برای کودک بعد از گذشت مدتی زمان بهتر است انجام شود. البته خودتان امتحان کنید، کودکان با هم تفاوت دارند. ولی اصل کلیدی این است: هرگونه فشار یا اجبار برای خوردن غذا می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد.
نکته فوق العاده کلیدی و مهم دیگر: کودک نگاه میکند و انجام میدهد! بدون هیچ اجباری، بدون هیچ افتادن دنبال کودک یا وسط بازی بخواهید با گول زدن به او غذا دهید! کودک میبیند و تکرار میکند!!! یه همین راحتی!!! (اما زمان و شرایط ذکر شده دیگر را هم رعایت کنید.کودک باید سرحال باشد) با این روش به راحتی میتوانید به او غذا دهید. ترجیحا شما شروع به خوردن از همان غذا کنید یا اگر نمیشود وانمود کنید که در حال خوردن غذا هستید. بگویید آآآ تا کودک دهانش را باز کند. حرکات دهان شما را هم ببیند تا جویدن و قورت دادن را یاد بگیرد. کودک میبیند و عینا تقلید میکند! غذا دادن را کار سخت و پیچیده و زجرآوری نکنید. لذت بخشش کنید!
تقویت مثبت و تشویق:
اوایل هر بار که کودک غذایی جدید را امتحان میکند یا به خوبی غذا می‌خورد، او را تحسین کنید و با لبخند و تشویق او را دلگرم کنید. میتوانید از تقویت‌های مثبت مانند دست زدن یا گفتن “آفرین” استفاده کنید. استفاده از تقویت‌های مثبت مانند تحسین و لبخند به کودک کمک میکند تا تجربه‌های مثبت از غذا خوردن به یاد داشته باشد.
1. زمان‌بندی و آماده‌سازی:
- سن شروع غذای «کمکی»: توصیه میشود که تغذیه کمکی از شش ماهگی آغاز شود، زیرا شیر مادر یا فرمول شیر تا شش ماهگی نیازهای تغذیه‌ای کودک را تأمین میکند.شروع تغذیه زیر شش ماه به علت عدم آمادگی دستگاه گوارش مشکلاتی به همراه دارد.
- اما تفاوت های فردی را نیز بعد ۶ ماه نادیده نگیرید. نشانه های آمادگی: کودک باید توانایی نشستن با حمایت، کنترل گردن و تمایل به جویدن را داشته باشد.
- غذای «کمکی» غذای اصلی نوزاد نیست. همچنان شیر مادر یا شیرخشک بهترین غذا برای رشد و تکامل کودک است. شروع غذای کمکی، شروع آشنا شدن کودک با دنیای جدید است. بهتر است حدود 30 تا 60 دقیقه پس از شیرمادر یا شیر خشک به نوزاد صبر کنید و سپس غذای کمکی را به او بدهید. این فاصله زمانی به نوزاد اجازه میدهد تا مقداری از شیر هضم شود و در عین حال هنوز به اندازه‌ای گرسنه باشد که به غذای کمکی علاقه نشان دهد.
- زمان‌بندی مناسب: زمان‌هایی را انتخاب کنید که نوزاد در حالتی آرام و خوشحال باشد، مثلاً نه زمانی که خیلی خسته یا خیلی گرسنه است.
- نظارت دقیق: در ابتدا مقدار کمی غذای کمکی بدهید و به واکنش‌های نوزاد توجه کنید. هر تغییر یا واکنش غیرطبیعی را زیر نظر داشته باشید.
- شروع با غذاهای آبکی، نرم و پوره‌ها باشد: مثل فرنی، حریره بادام، پوره هویج، پوره سیب زمینی
- مقدار: شروع با یک یا دو قاشق چای‌خوری از پوره در هر وعده غذایی.
- تدریج: در طول چند روز، به تدریج مقدار پوره را افزایش دهید تا به ۲-۳ قاشق غذاخوری در هر وعده برسد.
- فرکانس: در ابتدا یک بار در روز و سپس به تدریج به دو بار در روز افزایش دهید.
- آماده‌سازی: پوره‌ها باید بسیار نرم و یکدست باشند، بدون تکه‌های بزرگ که می‌توانند باعث خفگی شوند.
- توجه: تمرکز بر تجربه و آشنایی کودک با بافت و طعم‌های جدید است، نه مصرف کامل غذا.
مرحله ۲: معرفی تدریجی غذاهای جدید
- تدریج: هر بار تنها یک نوع غذای جدید را معرفی کنید و به مدت ۳-۴ روز ادامه دهید تا هرگونه واکنش آلرژیک شناسایی شود. از یک نوع ماده غذایی ساده شروع شود و بین اضافه کردن مواد غذایی جدید حداقل ۳-۴ روز فاصله باشد تا فرصت بررسی واکنش های حساسیتی در کودک را داشته باشید و متوجه شوید به کدام ماده غذایی ممکن است حساسیت داشته باشد. یا اگر دستگاه گوارش کودک با این ماده غذایی ناسازگار است فرصا سازگاری پیدا کند.
- مقدار: شروع با یک یا دو قاشق چای‌خوری و به تدریج افزایش تا ۲-۳ قاشق غذاخوری.
- فرکانس: اگر کودک به غذای جدید واکنش مثبت نشان داد، آن را در وعده‌های غذایی مختلف وارد کنید.
- توجه: به کودک زمان بدهید تا به طعم و بافت جدید عادت کند. اگر کودک از خوردن غذایی امتناع کرد، دوباره در زمان دیگری آن را امتحان کنید.
2. انتخاب غذاهای اولیه:
- حتما از موادی در تهیه غذای کودک استفاده کنید که بعدا در سفره خانواده وجود دارد.
- تنوع در غذاهای کمکی کودک نیز فراموش نشود!
لیست غذاهای پیشنهادی:
دقت کنید که این موارد یک دستورالعمل کلی است و به نحوی است که کمترین حساسیت یا عارضه گوارشی برای کودک ایجاد شود. در بهترین حالت برای ۹۵ درصد کودکان این اثر را دارد. پس همواره به واکنش های کودک خود توجه کنید و به سلیقه او احترام بگذارید. دنیا, دنیای کودک است! او را مجبور به انجام هیچ کاری نکنید! ضمن رعایت اصول کلی و کلیدی، در جزییات انقدر بگردید و تلاش کنید تا چیزی که باب میل اوست برای او انجام دهید.
- معمولا (میگوییم معمولا و نه همیشه چون باید به تفاوت های فردی کودکان با یکدیگر نیز توجه کرد) شروع تغذیه کمکی با فرنی آرد برنج است. چرا که حساسیت کودکان به آرد برنج کمتر از گندم است.
- در هفته ی دوم میتوانید حریره بادام را به رژیم غذایی کودک اضافه کنید.
- در دو هفته آخر (یعنی ۶ ماه و ۱۵ روزگی تا شروع ۷ ماهگی) میتوان سوپ را به لیست غذاهای کودک اضافه کرد. این سوپ حاوی برنج، هویج و گوشت است. ترجیح در استفاده از گوشت ها به این صورت است: گوشت گوسفند، مرغ، در صورت عدم امکان گوشت گوساله. سپس هر ۳ روز یکبار یک نوع سبزی به سوپ اضافه کرد: جعفری، گشنیز، لوبیا سبز، کرفس، … . سبزی در آخرین لحظات پخت اضافه گردد و تا یکسالگی از اسفناج استفاده نشود.
- سوپ بدون نمک، شکر، و هرگونه چاشنی باشد.
- در شروع ماه هشتم (یعنی ۷ ماه و یک روزگی) زرده تخم مرغ به لیست غذاها اضافه میگردد. (سفیده تخم مرغ تا یکسالگی استفاده نشود).
- از این سن سیب زمینی، نخود فرنگی، کدو حلوایی نیز قابلیت استفاده در دستور سوپ کودک را دارند (ولی هر کدام سه روز استفاده شود و واکنش های نوزاد و از عدم حساسیت او و امادگی گوارشی او مطمین شوید سپس مورد بعدی را امتحان کنید)
- از ۷ ماه و ۱۵ روزگی ماست، پوره سیب زمینی، و پوره هویج نیز به لیست غذاها اضافه کرد.
- از ۸ ماه و یک روزگی میتوان حبوبات را به دستور پخت سوپ کودک اضافه کرد. با عدس و ماش که هضم راحت تری دارند شروع کنید.
- در مورد لوبیا قرمز و لوبیا چیتی انها را چندین ساعت بخیسانید، پوست انها را جدا کرده و جداگانه بپزید سپس پخته شده آنها را به سوپ اضافه کنید.
- اضافه کردن کره یا روغن مایع در کودکانی که وزن گیری کمی دارند توصیه میشود.
- از ۸ ماه و ۱۵ روزگی مصرف اب میوه را آغاز کنید. (کیوی، توت ها، البالو گیلاس، خربزه به علت ایجاد حساسیت تا یکسالگی استفاده نگردد.)
- از ۹ ماه و یک روزگی خود میوه را شروع کنید. میوه را پوست کنده و هسته را جدا و با پشت قاشق له کنید.
- از ۱۰ ماهگی نیز با توجه به ذائقه کودک انواع سوپ، کته و پوره ها را میتوانید استفاده کنید.
- از یکسالگی نیز شروع غذای سفره آغاز میگردد!
لیست مواد ممنوع زیر یکسال:
- عسل (به هیچ عنوان مصرف نگردد چون در برخی موارد به علت باکتری بوتولیسم احتمال مرگ به همراه دارد)
- شیر گاو به علت ایجاد کم خونی استفاده نگردد.
- نمک، فلفل، ادویه، ترشی
- سفیده تخم مرغ
- انواع توت، کیوی، گیلاس و آلبالو و خربزه، انگور، کشمش
- اسفناج و کلم
- قهوه و چای و نوشابه
- شکلات، بادام زمینی
- پنیر
- آجیل
- ذرت
3. رعایت بهداشت و ایمنی:
- بهداشت: تمامی ظروف، قاشق‌ها و دست‌ها باید قبل از آماده‌سازی غذا تمیز باشند.
- ایمنی غذا: از غذاهایی که خطر خفگی دارند مانند تکه‌های بزرگ میوه یا سبزیجات خام، پرهیز شود.
مجدد تاکید میکنیم، ضمن در نظر گرفتن نکات بالا فراموش نکنید که مانند ما بزرگسال ها، کودکان نیز ممکن است در جزییات مانند نوع غذایی که دوست دارند یا روش دقیق برای غذا خوردنشان، با یکدیگر تفاوت داشته باشند پس همواره به واکنش های کودک خود توجه کنید. شاه کلید در همه ی امور این است که دنیا، دنیای کودک است. باید لذت ببرد. آنقدر تلاش کنید تا سلیقه دقیق او را پیدا کنید.
